Historie

Boerderij Grote Muiterij is gelegen aan de Oude Sint-Annalandseweg te Sint-Maartensdijk. De boerderij werd ook wel aangeduid met gewoon ‘De Muiterij’. De boerderij is een rijksmonument. Het woonhuis is, afgaande op de muurankers, gebouwd in 1760.

Hans Smeenk uit Bergen op Zoom heeft de boerderij gekocht van Dies Dorst. Hans is eigenaar van aannemingsbedrijf Cauwenborgh. Het bedrijf is gespecialiseerd in de restauratie van monumenten. Hij is aan de restauratie in 2021 begonnen.

Aan het zomerhuis, annex bakkeet, is goed te zien hoe bouwvallig de boerderij was. Gevraagd naar de beweegreden om aan zo’n vervallen boerderij te beginnen vertelt Hans dat de omvang van de klus en de noodzaak om een dergelijk monument te behouden voor hem de uitdaging vormden erin te stappen.

Grote Muiterij is gelegen in de prekadastrale Baakhoek in de Ravensoordpolder. Deze polder ontstond in 1476 toen het Oudeland van Sint-Annaland werd bedijkt. De boerderij is, met of zonder naamsaanduiding, op kaarten en in kaartboeken te vinden.

De oudste bewaard gebleven stukken waarin bebouwing in de Baakhoek wordt genoemd dateren van 1641. Van 1717 tot 1732 is Marinus Muyter de bewoner en waarschijnlijk ook de naamgever van De Muiterij. Vanaf 1732 tot 1838 hebben vele geslachten Hage op De Muiterij gewoond en gewerkt.

In 1838 trouwt de weduwe van Jacob Hage met Pieter Moerland. Pieter en zijn zoon Gerard zijn het volgende geslacht dat op De Muiterij boert. De volgende generatie heeft echter een probleem. De ongetrouwde Daan (Daniel Anthonie), Bram (Abraham Nicolaas) en Antje (Anthonina) worden allen rond hun 20e jaar blind. De met Dingenus Dorst getrouwde Lena (Lena Adriana) had zich inmiddels op Zuid-Beveland gevestigd, maar zij worden gevraagd om terug te komen. Zij besturen de boerderij vanaf 1921.

De in 1916 nog in Hoedekenskerke geboren Gerard Dorst is de volgende generatie. Hij bestuurt de boerderij vanaf 1949. Diens zoon Dies (Dingenus) is de laatste telg uit het geslacht en boert vanaf 1970. Hij verkoopt zoals gezegd de boerderij aan Hans Smeenk.

Grote Muiterij is op veel oude kaarten terug te vinden. Bovenstaande kaart (detail) is van de bekende Hattinga’s. De kaart is opgemeten in 1743 en 1744. Vóór de huidige boerderij uit 1760 stond er dus ook al een boerderij.

De stippellijnen zijn de gemeentegrenzen. Zo is dus te zien dat Grote Muiterij in Sint-Maartensdijk ligt en Kleine Muiterij in Sint-Annaland.

Bovenstaande kaart komt uit het kaartboek van de Gemeente Sint-Maartensdijk uit 1807. Het kaartboek is vervaardigd door landmeter Was. Let op dat het noorden naar links is. Grote Muiterij ligt bovenin in de Baakhoek. Onderin in de Sint Maartenshoek is Ravensoord van Breure. De boerderijen zijn “in opstand” getekend.
Bij de invoering van het Kadaster in 1832 was de hele Baakhoek eigendom van de Algemeene Nederlandsche Maatschappij (het latere Kroondomein).

De boerderij met erf was in erfpacht bij Jacob Hage, zoals te zien is in de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel (OAT). Dies Dorst heeft in 1980 de volledige eigendom verkregen van de boerderij, dus ook de ondergrond. De landerijen zijn gewone pacht.

De tekening van de Baakhoek met daarin De Grote Muiterij komt uit een kaartboek van het Kroondomein. In een los notitieblaadje staat bij no. 299 de naam G. (Gerard) Moerland vermeld. Deze is overleden in 1913 oud 73 jaar, dus het kaartje zal wellicht van rond 1900 zijn. De gele kleur geeft in het algemeen aan dat het om bouwland gaat.

Bonneblad no. 619 van Sint-Annaland (detail) is uitgegeven in 1913 en verkend in 1909 en 1910. Ook hier staat de gemeentegrens goed aangegeven. De verschillende tinten groen geven het onderscheid aan tussen bouwland en weiland.

Bronnen:

Foto’s en tekst: Heemkundekring Tholen
Hattingakaart: Nationaal Archief
Kaartboek Sint-Maartensdijk: Gemeentearchief Tholen
Kuyperskaart: Zeeuws Archief
Kadaster: Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Kaartboek Kroondomein en Bonneblad no. 619: privécollectie Ad de Graaf