Rijksmonument en Inventarisatie bouwkundige staat
en waardevolle elementen
Aan de hand van oude kaarten en foto’s werden ligging en beeld van de boerderij duidelijk: de Baakhoek in de Ravensoordpolder in Sint-Maartensdijk. Daarbij is ook aandacht besteed aan de bewoners in de loop der tijd: Hage, Muiterij, Moerland, Dorst.
Maar wat houdt een rijksmonument in? Hoe was de bouwkundige staat van de boerderij bij aankoop, en welke waardevolle elementen zijn aangetroffen?
Rijksmonumenten
De regelgeving met betrekking tot rijksmonumenten is geregeld in de Erfgoedwet van 2015. Hierin zijn regels opgenomen voor:
- de aanwijzing tot monument
- de bescherming van erfgoed
- subsidies voor de instandhouding van monumenten
Subsidie kan betrekking hebben op normaal onderhoud, restauratie en herbestemming.
Meer informatie over rijksmonumenten is te vinden op diverse websites (zie onderaan bij Bronnen).
Voor de instandhouding van de Grote Muiterij is de maximale €750.000 subsidie toegezegd. Hiermee kan volgens eigenaar Hans Smeenk 70% van de totale instandhoudingskosten worden gedekt. De overige 30% moet hij zelf inbrengen.
Daarnaast zijn er uiteraard investeringen die niet voor subsidie in aanmerking komen, zoals verduurzaming, modernisering, inrichtingen, afwerkingen, etc.
Inventarisatie
In 2020 heeft BWZ Architecten en Adviseurs een zogenaamde bouwhistorische verkenning verricht. Hierover is in november 2020 een rapport uitgebracht. In het najaar van 2021 is aanvullend onderzoek verricht waarover in november is gerapporteerd.
We gaan nu kijken wat ze hebben aangetroffen. Hierbij tref je een selectie aan van punten betreffende de bouwkundige staat en van waardevolle historische elementen.
De boerderij uit 1760 dateert uit de hoogtijdagen van de Zeeuwse landbouw. Enkele kenmerken zijn: ingang woning in kopgevel, onderkelderde opkamer, oorspronkelijk houten schuur met rieten of strooien dak, mendeuren in de hoge langsgevel, lage gevel aan de stalkant, bakkeet annex zomerhuis. Verstening van de schuur vond in het algemeen pas in de 19e eeuw plaats.
De Grote Muiterij bestaat uit een woonhuis met aangebouwde landbouwschuur, een bakkeet annex zomerhuis, een varkenshok op de kop van de mestvaalt, een mestputstraat en een vijver. De wagenschuur is in de vorige eeuw gesloopt.
De structuur van de schuur is niet noemenswaardig veranderd sinds de bouwtijd. Door het ontbreken van schoorconstructies in de lengterichting is er sprake van scheefstand. Gek genoeg is dat tegen de overwegende windrichting in. Aan diverse restanten en details is te zien dat de gevels oorspronkelijk van hout zijn geweest.
Van het oorspronkelijke interieur is weinig over.
De stallengevel wijkt sterk naar buiten en is voorzien van betonnen steunberen.
Het dak is in 1974 van asbestcement golfplaten voorzien. Hierbij is de rietdekking eronder gehandhaafd.
Het metselwerk van het woonhuis wordt gedateerd op de 18e eeuw. Dit komt overeen met de muurankers op de kopgevel die het jaartal 1760 vormen.
Het onderste metselwerk is echter van oudere datum, wat erop wijst dat het huis op de plaats van een oudere woning staat.
De opkamer en de trap ernaar toe zijn voorzien van rode plavuizen die mogelijk dateren uit de 18e eeuw.
Onder de opkamer is een kelder met halfrond gewelf. De enkele verdiepingsvloer is 18e eeuws.
De 3-tulp tegels in de plint in de woning zijn te dateren op 17e eeuw, wat dus wijst op een overblijfsel van een oudere woning.
De bakkeet annex zomerhuis bestaat uit een werk/bakruimte met uitgebouwde oven en een aangrenzende ruimte (het zomerhuis).
De oven is als koepelgewelf gemetseld en is inmiddels vrij zeldzaam.
De verblijfsruimte (het zomerhuis) bevat opmerkelijke geschilderde wanddecoraties met landschappen en stadsgezichten (waarschijnlijk 19e eeuws).
Het gemetselde varkenshok staat op de kop van de mestvaalt. Het dient tevens als afscheiding tussen woon- en werkgebied.
Het varkenshok dateert waarschijnlijk uit de periode dat de schuur is versteend (19e eeuw).
In het varkenshok was ook een privaat (de plee) aanwezig.
Foto’s
In onderstaande galerij wat foto’s met interessante elementen van de boerderij. Door op de foto’s te klikken worden ze vergroot.
Bronnen:
• Foto’s en tekst: Heemkundekring Tholen (Kees Fase) en Tineke Fopma
• Bouwhistorische verkenning Grote Muiterij: BWZ adviseurs en architecten (opdrachtgever Hans Smeenk)
• Rijksmonumenten.nl
• Monumentenregister
• Subsideregeling herbestemming monumenten